Yana nga Adlaw, Aram Mo Ba? Ipinanganak hi Tandang Sora ha balintawak; ngan namatay in anay deportee

Aram mo ba Sangkay nga hadton January 6, 1812 in ipinanganak hi Melchora Aquino de Ramos nga naguin-mas kilala ha tawag nga "Tandang Sora", didto ha Balintawak.

Mahinunumduman nga ha luyo han iya hataas na nga edad, in inabrihan ni Tandang Sora iya panimalay ha mga Katipuneros nga iguinpusta ha kadelikaduhan an ira mga kinabuhi hadton panahon han rebulusyon.

Hadto nga panahon in 84-anyos na Tandang Sora han magbuhat hin mga secret meetings adton Katipuneros ha pangunguna ni Andres Bonifacio nga guinbuhat ha panimalay han may edad na nga hi Tandang Sora.

Guinpabilin niya nga buhi an espiritu han mga Katipuneros pinaagi hin paghatag ha ira hin mga pagkaon, panapton, ngan puy-anan.

Ha kaso nga pagbilug ha Katipunan, hi Tandang Sora in guin-aresto han Guardia Civil ha Barrio Pasong Putik, Novaliches ug iguin-pireso ha Bilibid Prison ha Manila.

Kumo pag-kunsidera ha iya edad ngan pagkatawo, guin-exile hiya han mga Spanish authorities ngadto ha Guam kun diin nagpabilin hiya hin pito ka tuig kumo magsererbe.

Bumalik naman hi Tandang Sora ha ira panimalay ha iya kalugaringon nga katunaan hadton February 26, 1903 ha edad nga 91. Hiya naman in namatay tuig 1919 ha edad nga 107.

=================================================================

Samtang, ha lain pa nga hitabo kadungan hini nga adlaw, maaram ka ba Sangkay nga hadton tuig 1927 naman, namatay in usa nga anay Guam deportee didto ha San Juan de Dios Hospital. Hiya in waray iba kundi hi Martin Ocampo, usa nga kilala nga kaapi hadton founding Philippine journalism pinaagi han iya position kumo manager ngan publisher han El Renacimiento ug La Vanguardia.

Nagtikang adton publication han El Renacimiento hadton September 3, 1901 kutob January 17, 1910 han ini in maisara mahuman an execution han kilala nga Worcester libel case. An La Vanguardia in nagtikang nga mag-operate han magsara an El Renacimiento.

Ini naman in na-acquired ni Alejandro Roces ngan iguin-convert kumo independent newspaper kaupod hi Pedro Anuario nga nagsusurat han editorials ug anak nga babaye ni Ocampo ha staff.

Hadton October 30, 1908, an El Renacimiento, in nag-publish hin editorial nga sinurat ni Fidel A. Reyes, an city editor, nga pinamagatan Aves de Rapiña (Birds of Prey), nga nag-denounced han American official ha pag-take advantage han iya opisina kun diin guinabuso an pondo han nasud para ha iya mga panginahanglan.

Ha luyo nga waray man ngaran nga guin-siring, nag-file hin 100,000 pesos libel case hi Dean Conant Worcester, Secretary of the Interior for the Insular Government of the Philippines, tungod nga ha iya pag-abat in hiya an public official nga guinpapasaringan han artikulo ngan hadton January 23, 1909, in nag-file daman ala kontra ha mga masunod nga mga long time owners, directors, writers, editors ngan administrators han El Renacimiento ug Muling Pagsilang newspapers nga sirkulo ha bug-os nga Pilipinas nga nakasurat ha Spanish ngan Tagalog respectively:

1. Martin Ocampo,

2. Teodoro M. Kalaw,

3. Lope K. Santos,

4. Fidel A. Reyes,

5. Faustino Aguilar,

6. Leoncio C. Liquete,

7. Manuel Palma,

8. Arcadio Arellano,

9. Angel Jose,

10. Galo Lichauco,

11. Felipe Barreto and,

12. Gregorio M. Cansipit.

It was alleged that for a long time the defendants had been maliciously persecuting and attacking the plaintiff in said newspapers, until on said date, with the malicious intention of injuring the plaintiff. They attacked the integrity and reviled the reputation of the plaintiff, not only as a private citizen, but also as an official of the Government of the Philippine Islands; and with the object of exposing him to the odium, contempt, and ridicule of the public, they wrote, printed, and published in said newspaper in its ordinary number of October 30, 1908, a malicious defamation and false libel, which was injurious to the plaintiff.

>Dean C. Worcester

On January 14, 1910, the Court of First Instance for the Judicial District of Manila convicted 9 of the 12, Martin Ocampo, Teodoro M. Kalaw, Lope K. Santos, Manuel Palma, Arcadio Arellano, Angel Jose, Galo Lechauco, Felipe Barreto and, Gregorio M. Cancipit and ordered them to pay jointly and severally, 60,000.00 pesos and costs.

The case was elevated to the Supreme Court of the Philippines and in its February 27, 1912 decision modified the lower court judgment in favor of Worcester and against the defendants Martin Ocampo, Teodoro M. Kalaw, Manuel Palma, Arcadio Arellano, Angel Jose, Galo Lichauco, Felipe Barretto, and Gregorio M. Cansipit, jointly and severally, for the sum of P25,000 with interest at 6 per cent from January 23, 1909, with costs. Lope K. Santos was absolved from any liability under said complaint.

The Supreme Court of the United States of America sustained the decision of the Philippine tribunals. However, Governor-General Francis Burton Harrison pardoned them in 1914.

Martin Ocampo was 75 years old.